afb.

Station : Stationsplein 41

architect: S. van Ravesteyn
bouwjaar: 1952
sloop: 1995

Na de verwoesting van het station vond de gemeente dat het gebouw herbouwd moest worden. Toen echter bleek dat dit een te kostbare zaak zou worden, kreeg Van Ravensteijn de opdracht om in ieder geval dan een monumentaal station te bouwen. En dat deed hij dan ook, al waren de kritieken niet van de lucht. Eigenlijk ten onrechte, want het gebouw mag wel degelijk monumentaal genoemd worden. Het is dan ook erg jammer dat het in 1996 gesloopt is vanwege ingrijpende ver- en bebouwing rond het station.
Onbekend
Achter de voorgevel I

'Ons mooie station'

door Henny Molhuysen

Gisteren herdachten we hen die vielen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vele Bosschenaren zijn ons die jaren ontvallen. Er is eeok veel materiële schade geleden en vele panden zijn totaal verwoest. Toen kwam er ook een andere voorgevel, want er is veel verwoest achter wat nu de voorgevel is van: Stationsplein.

Op 18 juli 1896 werd het station feestelijk geopend. Het was een door architect Eduard Cuypers ontworpen gebouw, waaraan de aannemer H.R. Hendriks uit Amsterdam precies - op de dag nauwkeurig - drie jaar gewerkt had.
Het was het tweede Bossche station, het eerste was een kleine dertig jaar tevoren gebouwd aan wat tegenwoordig het Emmaplein heet. In de 90er jaren van de vorige eeuw werd de stadswijk Het Zand gerealiseerd, met als hoogtepunt een voorwerp van sterke aandacht: het station. Het werd direct na de voltooing door iedereen genoemd als een aanwinst voor zowel de Nederlandse bouwkunst als voor de stad 's-Hertogenbosch.
Dit nieuwe station zou - zo zei de burgemeester bij de officiële opening - voor de stad een poort naar de hele wereld betekenen. En de spoorwegen hielden daar kennelijk al rekening mee: de stationsklok in de voorgevel liep twintig minuten achter! Niet om aan te geven dat alles te laat gebeurde in 's-Hertogenbosch: het was de officiële Greenwichtijd, en daar hielden de boten die op de Noordzee voeren, rekening mee. Bosschenaren die de boot naar Engeland moesten halen, konden er bij het Bossche station reeds rekening mee houden.
In oktober 1944, bij het geweld dat met de bevrijding van de stad gepaard ging, werd het station zwaar beschadigd. Want zwaar werd er gevochten in de omgeving van het station, alvorens de Duitsers kapituleerden. 'Als het tankgeschut is uitgewoed en we opnieuw een kijkje durven nemen... mijn God! Links, recht voor ons, rechts, alles is één vlammenzee. Ons mooie station, het stationsplein, hotel Scott, Cooymans, Lambooy en Klunder...', zo noteert een dagboekschrijver op de laatste dag van de strijd.
Het station zou niet herbouwd worden. Het stadsbestuur en de Kamer van Koophandel maakte in 1949 een ontwerp - met hotels en ruimten voor zakenlieden -, dat qua vorm en silhouet overeenkwam met het verwoeste gebouw. Het ging niet door... Restauratie pogingen slaagden evenmin en in 1950 werd het resterende deel van het station tot puin geslagen. Een jaar later kon nieuwbouw beginnen van het huidige station, naar een ontwerp van ir. Van Ravensteyn. Dat gebouw kent eveneens een klok, maar die loopt 'op tijd'.
Bij het slopen van het oude station werden een groot aantal wapentegels gespaard. Een monumentale vlaggemast en ook twee leeuwen die tegen de voorgevel aangebouwd waren, kregen een plaatsje voor de nieuwe voorgevel. Ze draaiden echter van plaats, de linker leeuw zit thans aan de rechterkant en omgekeerd.
Over enige tijd zal 'ons mooie station' verdwijnen. Hopelijk krijgen dan de beide leeuwen en de wapentegels van honderd jaar geleden een nieuw plaatsje. Zeker zal er ruimte moeten zijn voor een herinnering aan de Bossche spoorwegmensen die ons in de jaren 1940-1945 ontvielen en die herdacht worden middels een koperen plaquette in de stationshal.
Brabants Dagblad donderdag 5 mei 1994
Achter de voorgevel II

Bedreigde beelden

door Henny Molhuysen

Nog ruim een maand zal het er staan: het ruim veertig jaar oude stationsgebouw aan het Stationsplein. In de loop van april zullen de mokers van de sloper het venielen om plaats te maken voor nieuwbouw. Het zal even wennen zijn ...

Het station, ontworpen door ir. Van Ravesteyn, is het tweede station dat op die plek werd gebouwd. Het uit 1896 daterende station van Ed Cuypers werd in oktober 1944 zwaar beschadigd en niet meer hersteld... In de loop van 1952 werd het station in gebruik genomen zonder enig ceremonieel of feestvertoon. In twee artikelen in de krant keek Domien van Gent als enige kritisch tegen deze ontwikkelingen aan: de stad had een decorgebouw gekregen, geen écht station. Restauratie van het oude gebouw was volgens hem wél mogelijk geweest. Slechts enkele bouwfragmenten van het oude station konden worden ingepast: de twee leeuwen die eens de voorgevel sierden kregen een plaats aan weerszijden van het bordes. Keken tussen 1896 en 1952 de leeuwen naar het midden, vanaf 1952 - toen de leeuwen omgedraaid werden - keken ze naar buiten toe. Eveneens werd een groot aantal tegeltjes met wapens in de nieuwbouw aangebracht. In de hal van het nieuwe station werd een plaquette aangebracht ter herinnering aan de tijdens de Tweede Wereldoorlog gesneuvelde Bossche NS-medewerkers. Jo Uiterwaal had twee natuurstenen beelden vervaardigd die een plaats kregen tegen de voorgevel: zij stellen Mercurius met Pegasus (links) en rechts Carnaval voor. Boven twee ingangen is eveneens beeldhouwwerk van hem te vinden. Links Neptunus, rechts een zittende jongen met Phoenix. In 1953 kreeg het standbeeld 'Hertog Hendrik met vogel' een plaats in de hal. Het was vervaardigd door Frans van der Burgt in opdracht van het stadsbestuur die het de spoorwegen aanbood. Hendrik was 'de strijdvaardige' en stichter van de stad, een symbool van het nieuwe begin, terwijl de vogel snelheid uitbeeldt. J.W. Uiterwaal maakte in 1961 een bronzen beeldje van prins Carnaval, dat eveneens tegen de voorgevel van het station een plaatsje kreeg. Ter herinnering aan de meest legendarische prins van Oeteldonk, Pom van der Elst, werd het op 11 november van dat jaar onthuld. Sedertdien krijgt het beeldje op carnavalszondag, direct na de aankomst van de prinselijke trein op Oeteldonk Centraal een krans van prins Amadeiro.
Aanstaande zondag zal dat opnieuw gebeuren, voor de 33e keer. Dit jubileum (3x11) voor de laatste keer bij het station van Van Ravesteyn. Over een maand zal de slopershamer in actie komen. Wat zal er met het beeldhouwwerk gebeuren dat zo lang het 'oude' station heeft gesierd? Aanstaande zondag zullen de duizenden Oeteldonkers, verzameld op het Stationsplein, daar met hun gedachten niet bij zijn. Of toch?
Brabants Dagblad donderdag 23 februari 1995
Beeldhouwkunst I

133. Twee gevelbeelden en twee beeldjes boven de ingangen

Station van de Nederlandse Spoorwegen, Stationsplein

Afmetingen: linker- en rechterfiguur 150 x 320 cm; linker- en rechterbeeldje 175 x 75 cm
Materiaal: natuursteen
Datering: 1952
Vervaardigd door: Jo Uiterwaal
Het grote beeld links is Mercurius met Pegasus: een mannelijk figuur en een paard. Het grote beeld rechts stelt Carnaval voor: een mannelijke figuur met een masker in de hand en wapensteen aan de voeten. Beide mannelijke figuren hebben een hiëratische uitdrukking op het gezicht en zijn gekleed in een soort tunica met gestileerde plooien. De kleine beeldjes boven de ingangen zijn (links) Neptunus, op gestileerde golven en met een drietand in de hand en (rechts) een zittende jongen met Phoenix met links en rechts gestileerde bomen en wolken. De figuur van Neptunus en ook de zittende jongen zijn wat stijf en weinig gedetailleerd.
Jo Uiterwaal heeft veel gewerkt voor N.S.-stations in het zuiden van het land, in samenwerking met de architect S. van Ravestijn.101
59
Noten
101.Mondelinge informatie van Drs. H. Romers, Oosterbeek, die bij de Nederlandse Spoorwegen een inventarisatie van de sculptuur aan en bij de spoorwegstations heeft gemaakt.
M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch (1988) 59
Beeldhouwkunst II

168. Monumentje Prins Amadeiro XVI (Pom van der Elst)

Station N.S., stationsplein, in de voorgevel

Afmetingen: 35 x 75 cm
Materiaal: brons
Datering: 1961
Vervaardigd door: Jo Uiterwaal
Een eenvoudig, naturalistisch beeldje, voorstellende Prins Amadeiro XVI. Dit beeldje is in 1963 aangeboden aan de N.S. door de Carnavalsvereniging Oeteldonk, ter herinnering aan de meest legendarische prins, Amadeiro XVI. Pom van der Elst was prins van 1928 tot 1937 en van 1946 tot 1953. Eronder staat de tekst: "Als gij U aan Uw volk vertoont".
71
M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch (1988) 71
Dossier

Dossier 20575

Sloop van het Station van de Nederlandse Spoorwegen aan het Stationsplein. Inventarisatie, beschrijving, verwijdering, opslag en evt. verkoop van waardevolle beelden en ornamenten 1994 t/m 1995.

Dossier 25473 (1993)

Inventarisatie en beschrijving van de beelden en natuurstenen ornamenten op het stationsgebouw 's-Hertogenbosch.
Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)
Afbeeldingen

10 juni 1952

ca 1954

juni 1981
 
Artikelen
1983

Peter Saal, Flip Spangenberg, Rob Hordijk

Kijk op stations
Elsevier (Amsterdam 1983) 		 
1985

AGS / Integraal

Studie station en omgeving Den Bosch
s.n. ('s-Hertogenbosch ca 1985) 		 
1987

Redactie

Gebruikersrapport NS-Station 's-Hertogenbosch. Commentaar op verkeers- en vervoervoorzieningen in en rond het station
ANWB ('s-Gravenhage 1987) 		 
1991

Redactie

De unieke sfeer van station Den Bosch
Studio (s.l. 28 juli 1991) 12-14 		 
1994

Redactie

Stationscomplex 's-Hertogenbosch. 14 mei 1994
s.n. (s.l. 1994) 		 
1994

Henny Molhuysen

Achter de voorgevel : 'Ons mooie station'
Brabants Dagblad donderdag 5 mei 1994 (foto) 		 
1995

Rob van de Laar

Stationsbouw
's-Hertogenbosch 2 (1995) 72-73
1995

Henny Molhuysen

Achter de voorgevel : Bedreigde beelden
Brabants Dagblad donderdag 23 februari 1995 (foto) 		 
1995

Chris Klaassens

Cultuurhistorisch waardevolle zaken van NS-station Den Bosch blijven bewaard. De leeuwen, de klok en de wapenstenen
Brabants Dagblad zaterdag 18 maart 1995 (foto's) 		 
1998

T. Kappelhof

Het oude station als steengroeve
's-Hertogenbosch 1 (1998) 37
1998

Kati Bujdosó

Het derde station door S. van Ravesteyn
Dat gaat naar Den Bosch toe (1998) 45-56 		 
2011

Bossche klok blikvanger van Veghel

• Stichting SieMei die zich inzet voor behoud van cultureel erfgoed heeft bestemming voor oude stationsklok van Den Bosch.
• Klok hangt na restauratie op Noordkade van Veghel.
Dirk van Hunsel | Brabants Dagblad dinsdag 27 september 2011
 
2015

Stationsklok straks in Veghel

Stichting Industrieel Erfgoed Meierij (SIEMei) in Veghel werkt hard aan het opknappen van de oude Bossche stationsklok voor Foodworld.
Domien van der Meijden | Brabants Dagblad dinsdag 2 juni 2015 | 6
 
Boeken
1998

Kati Bujdosó, e.a.

Dat gaat naar Den Bosch toe ...
Waanders Uitgevers - Boekhandel Adr. Heinen | Zwolle - 's-Hertogenbosch 1998 		 

Op deze pagina

Achter de voorgevel I
Achter de voorgevel II
Afbeeldingen
Artikelen
Beeldhouwkunst I
Beeldhouwkunst II
Boeken
Dossier

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

206.970
210.769
249.903
305.036
308.463
308.467
308.468
308.469
308.470
308.471
308.473
308.475
308.476
308.477
308.479
308.493
308.494
308.495
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |